चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीसीपी) ले यस हप्ता चौथो पूर्ण बैठक बोलाएसँगै बेइजिङको राजनीतिक परिदृश्यमा गहिरो शक्ति परिवर्तनको संकेत देखिएको छ। बैठक सुरू हुनुअघि नौ जना शीर्ष जनरलहरूको बर्खास्ती केवल अनुशासनात्मक कदम मात्र नभई जनमुक्ति सेना (पीएलए) भित्र व्यापक तथा योजनाबद्ध शुद्धीकरणको परिणामका रूपमा देखिएको छ।

सीसीपीसँग नजिकका स्रोतहरूका अनुसार, २०औँ पार्टी कांग्रेसपछि गठन भएको सेना भित्रको तथाकथित “सी समूह” प्रभावकारी रूपमा विघटित गरिएको छ। अक्टोबर १७ मा रक्षा मन्त्रालयले जारी गरेको विज्ञप्तिमा हे वेइडोङ, मियाओ हुआ, र हे होङजुन सहित नौ वरिष्ठ अधिकारीहरूलाई “कर्तव्य–सम्बन्धित गम्भीर अपराध” मा संलग्न भएको आरोपमा पदमुक्त गरिएको पुष्टि गरिएको छ। यी व्यक्तिहरूलाई पार्टी सदस्यता र सैन्य दर्जा दुवैबाट वञ्चित गरिएको छ।

पीएलए डेलीले प्रकाशित गरेको सम्पादकीयमा जनरलहरूलाई पार्टीको विश्वासको दुरुपयोग गरेको र सैन्य उपकरणमाथिको नियन्त्रण कमजोर पारेको आरोप लगाउँदै उनीहरूको कार्यप्रति कडा आलोचना गरिएको छ।

तर, राजनीतिक विश्लेषकहरूका अनुसार यो शुद्धीकरण केवल भ्रष्टाचारसँग सम्बन्धित छैन। आन्तरिक विवरणहरूमा बर्खास्त अधिकारीहरूलाई “पार्टी–विरोधी गुट” का सदस्यका रूपमा प्रस्तुत गरिएको बताइन्छ, जसले कारबाहीको पछाडि वैचारिक र राजनीतिक उद्देश्य रहेको संकेत गर्छ। यो व्याख्या अझ रोचक बन्छ जब विचार गरिन्छ कि सबै नौ जनरलहरूलाई केन्द्रीय सैन्य आयोग (सीएमसी) का अध्यक्षका रूपमा सेवा गरिरहेका सी जिनपिङले स्वयं पदोन्नति गरेका थिए।

शुद्धीकरणको दायरा अझ विस्तार हुँदै गएको देखिन्छ। अमेरिकामा आधारित चिनियाँ राजनीतिक विश्लेषक काई शेनकुनका अनुसार, थप चार जना उच्च–पदस्थ अधिकारीहरू हाल अनुसन्धानमा छन्। तिनीहरूमा उपकरण विकास विभागका प्रमुख जू जुइकियाङ, संयुक्त स्टाफ विभागका उपप्रमुख जू किलियाङ, रकेट फोर्सका राजनीतिक आयुक्त जू सिशेङ, र राष्ट्रिय रक्षा विश्वविद्यालयका अध्यक्ष सियाओ तियानलियाङ समावेश छन्।

त्यसका अतिरिक्त, २४ अन्य जनरलहरू — नौ लेफ्टिनेन्ट जनरल र १५ मेजर जनरल — लाई पनि बर्खास्त गरिएको बताइन्छ। तिनीहरूमा सी जिनपिङका नजिकका सहयोगी तथा राष्ट्रिय रक्षा विश्वविद्यालयका राजनीतिक आयुक्त झोङ शाओजुन पनि रहेका छन्।

काईले यो पनि दाबी गरेका छन् कि दुई वरिष्ठ सीएमसी अधिकारी — उपाध्यक्ष हे वेइडोङ र राजनीतिक कार्यका कार्यकारी उपनिर्देशक हे होङजुन — शंकास्पद परिस्थितिमा मृत्यु भएका छन्। हे वेइडोङको मृत्यु हृदयाघातका कारण भएको भनिए पनि, हे होङजुनको मृत्यु आत्महत्याका रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ। यद्यपि, यी रिपोर्टहरूलाई चिनियाँ अधिकारीहरूले पुष्टि गरेका छैनन्, तर यी घटनाले सैन्य पदानुक्रमभित्र बढ्दो अस्थिरताको संकेत दिएका छन्।

यी खुलासाहरूको समय विशेष रूपमा महत्त्वपूर्ण छ। यस हप्ता सम्पन्न हुने चौथो पूर्ण बैठकले पार्टी नेतृत्व तथा नीतिगत दिशा सम्बन्धी प्रमुख निर्णयहरूलाई अन्तिम रूप दिने अपेक्षा गरिएको छ। विश्लेषकहरूका अनुसार, शुद्धीकरण यी छलफलहरूअघि शक्ति सुदृढीकरण र असहमति नियन्त्रण गर्ने रणनीतिक प्रयास हो।

तर, सी जिनपिङद्वारा स्वयम् चयनित जनरलहरूकै संलग्नता देखिनुले राष्ट्रपतिको निर्णय प्रक्रिया र उनका नजिकका वृतभित्रको वफादारीबारे गम्भीर प्रश्न उठाएको छ। पोलिटब्युरो स्थायी समिति सदस्य वेइ जियानजिङका पूर्व सहयोगी वाङ युकुनले टिप्पणी गर्दै भने, “रक्षा मन्त्रालयको वक्तव्यले नौवटै बर्खास्त अधिकारीहरू पीएलएमा उच्चपदस्थ रहेको तथ्यलाई जानाजानी बेवास्ता गरेको छ।” उनका अनुसार, यो कदम सम्भवतः सी जिनपिङलाई सार्वजनिक अपमानबाट जोगाउनका लागि उठाइएको थियो, किनभने २०१५ देखि २०२४ सम्म उनीहरूको पदोन्नति स्वयं सीले अनुमोदन गरेका थिए।

२०२२ को २०औँ पार्टी कांग्रेसपछि सीद्वारा पदोन्नत भएका १४ जना जनरलहरू अहिले गम्भीर उल्लङ्घनका लागि अनुसन्धानको दायरामा छन्। यसमा पूर्व रक्षामन्त्री ली शाङ्फु, पूर्व रक्षामन्त्री वेइ फेङ्हे, र पूर्व रकेट फोर्स कमाण्डर ली युचाओ समेत समावेश छन्। यसले पीएलएको उच्च तहमा वफादारी नियन्त्रण र आन्तरिक अनुगमन प्रणालीमा गम्भीर असफलता रहेको देखाउँछ।

यो शुद्धीकरणको प्रभाव पार्टी राजनीतिसम्म सीमित छैन। चीनले संयुक्त राज्य अमेरिका सँगको व्यापार तनावदेखि इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रमा बढ्दो रणनीतिक प्रतिस्पर्धासम्मको दबाब झेलिरहेको समयमा सैन्य एकताको क्षयले दीर्घकालीन रणनीतिक परिणामहरू निम्त्याउन सक्छ।

अनुभवी कमाण्डरहरूलाई हटाउने र उनीहरूको प्रतिस्थापनमा अनिश्चितता रहनु विशेष गरी ताइवान र दक्षिण चीन सागर जस्ता संवेदनशील क्षेत्रमा सञ्चालन तयारी र रणनीतिक योजनामा नकारात्मक असर पार्न सक्छ।

त्यसैगरी, यो शुद्धीकरणले सी जिनपिङको सत्तामा पकड कमजोर बन्दै गएको सन्देश पनि दिन्छ। राष्ट्रपतिको रूपमा उनले आफूलाई भ्रष्टाचारविरुद्धको अभियानको प्रतीकका रूपमा प्रस्तुत गर्दै आएका छन्, तर हाल सार्वजनिक भएका सैन्य नियुक्तिहरूले उनको नेतृत्व मोडेलभित्रै कमजोरी देखाएका छन्।

एक समय स्थायित्वको स्रोत मानिएको एकल नेतृत्वमा शक्ति केन्द्रीकरण अब सम्भावित दायित्वका रूपमा प्रकट हुँदैछ।

चौथो पूर्ण बैठक अघि बढ्दै जाँदा, पर्यवेक्षकहरू सीसीपीभित्र थप परिवर्तनका संकेतहरूका लागि नजिकबाट निगरानी गरिरहेका छन्। यस बैठकको परिणामले चीनको राजनीतिक दिशानिर्देश र सी जिनपिङले स्वयं सिर्जना गरेको आँधी–बेहरीको सामना गर्न सक्ने क्षमता दुवै निर्धारण गर्नेछ।